,,W diecezji włocławskiej, na pograniczu dwóch województw: wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego w kościele parafialnym w Skulsku znajduje się łaskami słynąca figura Matki Bożej Bolesnej. Wyznaczona na dzień 3 czerwca 1997 r. koronacja papieskimi koronami tejże figury była uwieńczeniem trwającego od niepamiętnych czasów kultu Matki Bożej Bolesnej w parafii skulskiej.”

,,Obfitość pożywienia występująca w lasach i jeziorach oraz dogodne warunki do obrony sprawiły, że tereny na których leży parafia Skulsk były zaludnione na wiele wieków przed Narodzeniem Chrystusa. Do rozwoju osadnictwa w Skulsku przyczyniło się zapewne i to, że przez Skulsk lub jego okolice przebiegało wiele szlaków komunikacyjnych. Wśród nich jedna z tras tzw. “Szlaku Bursztynowego”. Na podstawie licznych wykopalisk można sądzić, że w czasie gdy Mieszko I wstąpił na widownię dziejową, Skulsk od dawna istniał. Brak danych źródłowych nie pozwala nam nic powiedzieć o liczbie mieszkańców i wielkości pierwotnej osady. Miejscowa ludność najprawdopodobniej zajmowała się rybołówstwem i rolnictwem. Bliska obecność szlaków komunikacyjnych pozwala przypuszczać, że zajmowano się również handlem.

Po raz pierwszy Skulsk został wymieniony w dokumencie z 1294 r., jako posiadłość klasztoru Norbertanek w Strzelnie. W pierwszej połowie XIII stulecia zaczęto w Wielkopolsce lokować miasta na prawie magdeburskim. W XIV w. akcja ta przybrała na sile. Wśród miejscowości, które uzyskały wtedy przywileje lokacyjne, był i Skulsk (prawdopodobnie w 1384 r.). Z roku 1566 pochodzi wzmianka o mieszkańcach Skulska. Dowiadujemy się z niej, że na terenie miasta mieszkało siedmiu rzemieślników i siedmiu rybaków.

Nie potrafimy obecnie ustalić nazwiska erygującego, ani daty powstania parafii skulskiej. Zdaniem historyków należy ona do najstarszych w diecezji, a jej początków należy szukać w czasach istnienia diecezji kruszwickiej (XI w.).

Podobnie jak w przypadku parafii, nie zachował się do naszych czasów dokument wskazujący na datę zbudowania pierwszego kościoła.

Według starej legendy, spisanej w 1760 r. przez ówczesnego proboszcza ks. Grzegorza Pastyńskiego, fundatorem kościoła w Skulsku był pierwszy król Polski Bolesław Chrobry. Fakt ufundowania przez króla kościoła w Skulsku miał związek z cudownym objawieniem się Matki Bożej. Król Bolesław – według tejże legendy – przyjechał z Kruszwicy, gdzie stacjonował na zamku wraz z dworzanami i rycerzami, na polowanie w okolice skulskich jezior. Podczas polowania psy myśliwskie towarzyszące rycerzom przedostały się na wyspę, otoczoną od północy i południa wodami, a od wschodu i zachodu gęstymi krzakami, i po chwili zaczęły wrzaskliwie skomleć. Rycerze sądząc, że psy wytropiły jakąś grubą zwierzynę, podążyli za nimi i ku wielkiemu zdumieniu zobaczyli pod jednym z drzew postać Matki Bożej Bolesnej, a obok skulone psy, które skomlały i w ten sposób informowały o objawieniu. Rycerze złożywszy pokłon powrócili zawiadomić króla o niezwykłym zjawisku. Ujrzawszy Matkę Bożą monarcha oddał Jej hołd, polecił siebie i dwór opiece Maryi i postanowił na miejscu objawienia zbudować kaplicę. Pierwsze wotum Matce Bożej złożył sam Bolesław Chrobry, a był to pierścień królewski. Jak podaje ks. Pastyński w swojej kronice kaplica ta, wzniesiona z kamieni, swoim kształtem przypominała katedrę w Kruszwicy. Z biegiem czasu na miejscu kaplicy zbudowano kościół. Był on konsekrowany prawdopodobnie w 1271 r., tę bowiem datę umieszczono na kamiennej chrzcielnicy, która przetrwała do XVIII w. Warto tutaj dodać, że historia objawienia się Matki Bożej przedstawiona w kronice ks. Pastyńskiego nie jest odosobniona. W aktach wizytacji biskupiej z 1791 r., przechowywanych obecnie w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, znajduje się wzmianka o starym manuskrypcie, który zawierał informację o tym, że na miejscu, gdzie został wzniesiony kościół, myśliwym Bolesława Chrobrego objawiła się Matka Boża. Wspomniany wyżej manuskrypt nie przetrwał do naszych czasów i nie możemy ocenić czasu jego powstania. Więcej informacji na temat pierwszego kościoła w Skulsku dostarczają nam akta wizytacji biskupiej z 1599 r. Dowiadujemy się z nich, że kościół ten był pw. Narodzenia i Zwiastowania Błogosławionej Maryi Dziewicy. Ściany i wieża kościoła zostały zbudowane z kamieni i pokryte drewnianym dachem. Wewnątrz kościoła znajdowały się dwa ołtarze zbudowane z cegły. Pierwszy z nich to ołtarz Miłosierdzia Bożego, w którym znajdowała się figura Matki Bożej Bolesnej. Drugi to ołtarz św. Anny z figurą tejże świętej. Bliskie położenie Kruszwicy, która w XI w. pełniła rolę miasta biskupiego, pozwala przypuszczać, że na omawianym teren szybko dotarło chrześcijaństwo. Skulsk już w czasach Bolesława Chrobrego mógł pełnić rolę ośrodka duszpasterskiego. Na pierwszą wzmiankę o proboszczu ze Skulska natrafiamy jednak dopiero w dokumencie z roku 1326.

Od początków istnienia parafii żywy był w Skulsku kult Matki Bożej. Ks. Pastyński powołując się na różne zapiski kościelne informuje nas, że do Skulska przybywały liczne pielgrzymki, wśród osobistości modlących się przed figurą Matki Bożej było wielu biskupów, możnowładców, a nawet król Władysław Warneńczyk, który przed wyprawą przeciwko Turcji polecił się tutaj opiece Maryi. Świadczy to o tym, że w średniowieczu Skulsk był znany z kultu maryjnego. Kult ten rozwinął się jeszcze bardziej w XVI w., wtedy to (w 15?7 r.) komisja biskupia potwierdziła cudowność skulskiej Piety.

Ogromne wyludnienie miast i wsi spowodował potop szwedzki (1655-1660). Skulsk podzielił wtedy los wielu miejscowości, przechodzące tędy wojska szwedzkie w 1655 r. ograbiły i zniszczyły miasto i kościół. Z kościoła zrabowano cenniejsze wota i przedmioty kościelne, a księdza broniącego Najświętszego Sakramentu przed profanacją żołnierze zabili na terenie świątyni. Po tym zniszczeniu Skulsk wyludnił się na wiele lat. W tym czasie opiekę duszpasterską nad parafią sprawowali księża ze Złotkowa, Ostrowąża i Siedlimowa.

Wraz z odbudową miasta postępowała odbudowa kościoła. Dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks. Józefa Powalskiego na miejscu zniszczonego kościoła w 1688 r. wybudowano nowy drewniany. Według informacji pochodzących z XVIII w. kościół ten był wspaniale wyposażony w piękne ołtarze, srebro i inne· kościelne przedmioty, zaś w ołtarzu głównym znajdowała się łaskami słynąca figura Matki Bożej Bolesnej.

Po wybudowaniu nowego kościoła ponownie ożywia się kult Matki Bożej. Za wstawiennictwem Maryi uzyskano wiele łask. co potwierdza dekret komisji biskupiej z roku 1754.

W nocy z 23/24 kwietnia 1784 r. w wigilię św. Marka Ewangelisty w Skulsku wydarzyła się tragedia. W wyniku pożaru spłonął doszczętnie kościół, jednak to tragiczne wydarzenie nie było w stanie wyeliminować z duchowości miejscowego ludu czci do Matki Bożej .

Po pożarze w pobliżu miejsca, gdzie stał kościół, została wzniesiona mała drewniana kaplica; pełniła ona rolę tymczasowego kościoła. W kaplicy tej w ołtarzu umieszczono statuę Matki Bożej Bolesnej. Na mocy biskupiego indultu z 12 października 1790 r. proboszcz parafii skulskiej uzyskał zezwolenie na wystawienie Najświętszego Sakramentu w święta maryjne

W 1804 r. z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Sebastiana Kaszyńskiego rozpoczęto budowę obecnego kościoła. Został on zbudowany z cegły palonej na fundamencie z wielkich kamieni polnych i otynkowany z zewnątrz oraz wewnątrz. W 1809 r. kościół przykryto dachem z palonej dachówki. Na dachu została umieszczona sygnaturka. Pierwotna długość kościoła wynosiła 24 m, szerokość 10 m, a wysokość ścian 7 m. Nowo wybudowany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny konsekrował sufragan gnieźnieński biskup Ignacy Bardziński 7 września 1810 r., w tym też dniu odbyło się w nim pierwsze nabożeństwo. W ołtarzu głównym nowego kościoła, podobnie jak w kościele poprzednim umieszczono figurę Matki Bożej Bolesnej.

Wraz z budową nowego kościoła nastąpił w parafii rozwój życia religijno-sakramentalnego. Ludzie tłumnie garnęli się do kościoła i szukali w tych trudnych czasach oparcia w kulcie Najświętszej Maryi Panny. Świadectwo pochodzące z 18?4 r. informuje nas, że na 2092 mieszkańców parafii do Komunii wielkanocnej przystąpiły 1503 osoby. Niewątpliwie na rozwój życia parafialnego duży wpływ mieli gorliwie pracujący duszpasterze. W aktach wizytacji biskupiej z 1810 r. znajdujemy informację o tym, że proboszcz sam ułożył plan niedzielnych i świątecznych nabożeństw. Niedziele rozpoczynano rano jutrznią, po jej zakończeniu odmawiano wspólnie różaniec, następnie proboszcz głosił nauki z katechizmu i odprawiał sumę śpiewaną z aspersją i kazaniem. W niedzielne popołudnie spotykano się na godzinkach. W środy proboszcz odprawiał Mszę św. przed ołtarzem św. Józefa. Dużą wagę księża pracujący w parafii skulskiej przywiązywali do spowiedzi, parafianie mieli możliwość przystępowania do tego sakramentu w niedziele i święta. Podczas większych uroczystości i odpustów duszpasterze dbali o zapewnienie odpowiedniej liczby spowiedników. Dniem, który gromadził najwięcej parafian i pielgrzymów, był główny odpust parafialny przypadający w święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Ważne miejsce w życiu parafii zajmowały odpusty. Praktyka przyznawania ich była dość powszechna i rozwinięta szczególnie w średniowieczu. Na przestrzeni swojej historii kościół w Skulsku otrzymał wiele odpustów. W aktach wizytacji biskupiej z 1599 r. znajdujemy informację o odpustach parafialnych. Główny odpust przypadał w święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, pozostałe w święta: Trójcy Świętej, Ciała i Krwi Chrystusa, Zesłania Ducha Świętego, Zwiastowania NMP, Oczyszczenia MMP, Wniebowzięcia NMP, św. Józefa, św. Jana Chrzciciela, św. Apostołów Piotra i Pawła. Z upływem czasu zmienia się liczba obchodzonych odpustów. W pierwszej połowie XIX w. obchodzono w Skulsku corocznie osiem odpustów: główny w święto Narodzenia NMP, a ponadto w święta: św. Józefa, Zesłania Ducha Świętego, Oczyszczenia NMP, Zwiastowania NMP, Matki Bożej Różańcowej, Niepokalanego Poczęcia NMP, Wniebowzięcia NMP. To zestawienie odpustów wyraźnie podkreśla maryjny charakter parafii, gdyż spośród ośmiu odpustów, jakie obchodzono w ciągu roku, sześć przypadało w święto Matki Bożej.

W 1881 r. staraniem ks. Stefana Ignacego Lareckiego rozpoczęto rozbudowę kościoła, prace te kontynuowali jego następcy: ks. Józef Schmidt, który w latach 1888-1889 był administratorem parafii, i ks. Leopold Ciesielski, za rządów którego prace zakończono. W wyniku prac przeprowadzonych w latach 1881-1893 kościół znacznie powiększono. Od strony zachodniej dobudowano wieżę, która zastąpiła starą drewnianą dzwonnicę zbudowaną w 1789 r. Od strony południowej i północnej dobudowano do kościoła boczne kaplice. Od strony wschodniej dobudowano prezbiterium zwiększając tym samym długość kościoła do 35,5 m. W 189 i r. została wzniesiona od strony północnej trzecia boczna kaplica Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

W okresie międzywojennym kościół w Skulsku został gruntownie odrestaurowany, prace rozpoczęte przez ks. Teodora Stankowskiego kontynuowali jego następcy: ks. Ferdynand Ciechowski i ks. Antoni Bogdański.

Polichromia kościoła w Skulsku wykonana przez artystę malarza Sulczewskiego pochodzi z początków XX w. Następne malowania kościoła z lat 1958 i 1960-1961 oraz ostatnie wykonane w latach 1985-1988 sprowadzały się do odnowienia starej polichromii. Na szczególną uwagę zasługują malowidła znajdujące się na ścianach prezbiterium. Pierwsze z nich, znajdujące się na ścianie południowej, przedstawia legendarną scenę objawienia się Matki Bożej Bolesnej w Skulskiej Kępie rycerzom Bolesława Chrobrego. Obok niego znajduje się nieco mniejsze malowidło, które przedstawia św. Wojciecha nauczającego nad brzegiem jeziora. Trzecie z nich umieszczone na ścianie północnej przedstawia Chrystusa, który modlącej się kobiecie wskazuje na krzyż. Malowidła te zostały otoczone malowanymi na ścianie ramami, dzięki czemu sprawiają wrażenie wiszących obrazów.

Obok kościoła, który od dawna pełni rolę miejsca modlitwy, staraniem proboszcza ks. Prałata Tadeusza Sierosławskiego w ostatnich latach wzniesiono nowe obiekty, które przyczyniają się do rozwoju kultu Matki Bożej Bolesnej. Wzdłuż murowanego z cegły i kamieni parkanu w otoczeniu rosnących na placu przykościelnym drzew ustawiono 7 kapliczek Boleści Matki Bożej. Na terenie parafialnym przyległym do ogrodzenia kościelnego została usytuowana “Kalwaria Skulska”, w jej centrum wznosi się usypana z polnych kamieni Golgota, na szczycie której umieszczony jest krzyż oraz stojące pod nim figury Matki Bożej i św. Jana. Wokół Golgoty usytuowano 14 stacji Drogi Krzyżowej. W pobliżu stacji Drogi Krzyżowej znajduje się l5 kapliczek tworzących Drogę Różańcową. W 1988 r. obok trasy łączącej Konin z Bydgoszczą wzniesiono z polnych kamieni grotę, wewnątrz której została umieszczona figura Matki Bożej z Lourdes. Najmłodszą z inwestycji sanktuarium w Skulsku jest ołtarz polowy wraz z krużgankami, jako wotum za koronację figury Matki Bożej.

Również staraniem ks. Sierosławskiego dokonano przebudowy prezbiterium kościoła w Skulsku. W latach 1984-1986 znajdująca się w ołtarzu głównym figura Matki Bożej Bolesnej Skulskiej, która zdaniem specjalistów pochodzi z ok. 1420 r., została gruntownie odnowiona w pracowni konserwatorskiej Ars Antiqua w Warszawie.

Kult Matki Bożej Bolesnej w Skulsku jest żywy od dawna. Trudna sytuacja w jakiej znalazł się naród polski w XIX w. sprawiła, że ludzie garnęli się do Kościoła i szukali oparcia w kulcie Matki Bożej. Otrzymane łaski pomnażały znacznie cześć i nabożeństwo do Maryi oraz wpływały pozytywnie na życie religijne parafian. W podziękowaniu za opiekę miejscowa ludność umieściła na głowie Jezusa i Jego Matki srebrne korony.

W pierwszej połowie XIX w. Skulsk stał się znaczącym ośrodkiem produkcji obrazów religijnych. W latach 1818-1825 było nim czynnych ok. 10 warsztatów malarskich. Obrazy malowane w tych warsztatach rozpowszechniły się głównie na terenie wschodniej części Królestwa Polskiego i na Białorusi. W drugiej połowie XIX w. popyt na te malowidła zmalał na skutek pojawienia się tańszych od nich, obrazów drukowanych. W’ tym czasie wielu mieszkańców Skulska zajęło się handlem tymi fabrycznie powielanymi wizerunkami świętych oraz różnego rodzaju dewocjonaliami.

Początek naszego stulecia to czas ustabilizowany pod względem życia sakramentalnego. Dodatkowy wpływ na życie religijne parafian miała obecność w kościele łaskami słynącej figury Matki Bożej Bolesnej

W czasie II wojny światowej życie religijne parafian zostało osłabione wskutek zamknięcia przez niemieckiego okupanta kościoła parafialnego i zesłania miejscowych duszpasterzy: ks. Adama Kozaneckiego i ks. Jana Mikołajczyka do obozu koncentracyjnego w Dachau.

Po zakończeniu wojny wznowiono w parafii życie liturgiczne. W dniach 7-13 listopada 1948 r. odbyły się pierwsze po zakończeniu wojny misje parafialne, które przeprowadzili ojcowie Jezuici. Podobnie jak to było w okresach poprzednich, parafian cechowało szczere nabożeństwo do Matki Bożej, rozwijało się Bractwo Żywego Różańca założone w grudniu 1948 r. Parafianie intensywnie przeżywali w I 954 r. Rok Maryjny. W niedziele po sumie głoszone były nauki stanowe.

Żywo obchodzono święta Matki Bożej. Przed uroczystością Niepokalanego Poczęcia NMP odbyło się triduum, podczas którego wygłoszono nauki związane z dogmatem Niepokalanego Poczęcia. Frekwencja na tych naukach była duża, a triduum zostało zakończone spowiedzią i Komunią. Wszystkie święta maryjne w tym roku parafianie obchodzili uroczyście i masowo przystępowali do Komunii.

Mówiąc o kulcie Matki Bożej w Skulsku należy wspomnieć, że w XX w. łaskami słynąca Skulska Pieta była dwukrotnie w niezwykły sposób ocalona przed zniszczeniem. Po raz pierwszy w czasie II wojny światowej, gdy kościół w Skulsku został zamieniony na magazyn, a wszystkie drewniane figury, z polecenia miejscowego niemieckiego burmistrza, usunięto z kościoła i przeznaczono na spalenie. Figura Matki Bożej Bolesnej została w cudowny sposób uratowana przez Maksymiliana Bojcuna – jednego z mieszkańców Skulska, który nocą wyniósł Ją z podwórka przy plebani. Przez cały okres wojny była ona przechowywana w jego mieszkaniu, a po zakończeniu okupacji hitlerowskiej w 1945 r. została procesjonalnie przeniesiona do kościoła i umieszczona na swoim miejscu w głównym ołtarzu. Po raz drugi, kiedy to w nocy z 12/13 kwietnia 1960 roku w kościele wybuchł pożar. Płomienie zniszczyły znaczną część polichromii oraz główny ołtarz. Z ołtarza ocalała tylko figura Matki Bożej. Po pożarze łaskami słynąca figura została umieszczona w nowym ołtarzu, wykonanym z marmuru na wzór poprzedniego drewnianego.

Kolejne ożywienie kultu maryjnego nastąpiło w latach osiemdziesiątych. Niewątpliwie przyczyniły się do tego nowo wzniesione obiekty sanktuaryjne; ich usytuowanie obok ruchliwej trasy sprawia, że zatrzymują się przy nich liczne pielgrzymki, zwłaszcza te, które podążają do Lichenia. Również obchodzone od kilkunastu lat w dniach 8-15 września uroczystości ku czci Matki Bożej stały się okazją do nawiedzenia Skulskiej Piety przez licznych wiernych.

Przy tej figurze modlił się w 1938 r. późniejszy Prymas Stefan Kardynał Wyszyński, gdy odwiedzał w Skulsku ówczesnego proboszcza, swojego profesora ks. Antoniego Bogdańskiego, duszpasterza harcerzy. To tu ks. Antoni przepowiedział młodemu wówczas Ks. Stefanowi Wyszyńskiemu całą jego przyszłość. Również biskupi włocławscy w okresie powojennym często odwiedzali sanktuarium w Skulsku.

Wydarzeniem ostatnich lat było nawiedzenie rodzin parafii przez kopię Piety Skulskiej. Obecni w dniu, 15 września 1987 r. na uroczystości zakończenia misji księża biskupi: Roman Andrzejewski z Włocławka i Piotr Bednarczyk z Tarnowa poświęcili kopię figury Matki Bożej Bolesnej Skulskiej, która tego samego dnia wyruszyła w trzyletnią peregrynację nawiedzając rodziny w parafii. Figura ta po zakończeniu peregrynacji została ofiarowana w dniu 7 czerwca 1991 r. Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II podczas Jego wizyty we Włocławku.

Starodawny kult Matki Bożej Bolesnej Skulskiej, jak również liczne łaski otrzymane za wstawiennictwem Maryi to główne przyczyny, dla których proboszcz parafii skulskiej ks. Tadeusz Sierosławski wystąpił w 1995 r. z prośbą do Biskupa Włocławskiego o ukoronowanie Skulskiej Piety koronami papieskimi.

W dniu 2 lutego 1946 r. Biskup Włocławski Bronisław Dembowski przekazał Nuncjuszowi apostolskiemu arcybiskupowi Józefowi Kowalczykowi prośbę skierowaną do Ojca Świętego o ukoronowanie koronami papieskimi słynącej łaskami figury Matki Bożej w Skulsku. Swoje poparcie dla prośby Biskupa Włocławskiego wyrazili wszyscy biskupi zebrani w Warszawie w dniach 7 i 8 lutego 1996 r . na 281 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski .

W odpowiedzi na prośbę Biskupa Włocławskiego Ojciec Święty Jan Paweł II w dniu 13 marca 1996 r. wydał w Rzymie breve, w którym wyraził zgodę na koronację.

Koronacji dokonał w dniu 3 czerwca l997 r. w Gnieźnie Ojciec Święty Jan Paweł II. Połączenie uroczystości koronacji Skulskiej Piety z głównymi uroczystościami, pod przewodnictwem Ojca Świętego Jana Pawła II, upamiętniającymi 1000-lecie męczeńskiej śmierci św. Wojciecha jest niezwykle wymowne w swojej treści. Misja św. Wojciecha i Jego męczeńska śmierć miały miejsce w czasie chrystianizacji ziem Polskich i tworzenia podstaw państwowości za panowania pierwszego króla Polski Bolesława Chrobrego Według podania za panowania tego monarchy, w miejscu gdzie obecnie stoi kościół z łaskami słynącą figura w ołtarzu głównym, objawiła się Matka Boża Bolesna.”

(źródło: www.parafia-skulsk.org)