Koło, miasto leżące nad rzeką Wartą, w Kotlinie Kolskiej, to siedziba powiatu kolskiego i gminy miejskiej Koło. Położone jest przy drodze krajowej nr 92 i linii kolejowej Poznań – Warszawa. Od 1362 roku posiada prawa miejskie. Od XV wieku do 1716 roku było miejscem sejmików generalnych prowincji wielkopolskiej. Obecnie jest dużym ośrodkiem przemysłu ceramicznego i spożywczego.

Według danych z 2004 roku Koło ma obszar 13,85 km², w tym: użytki rolne zajmują 48% , użytki leśne – 5%, grunty zabudowane i zurbanizowane – 41% , wody – 2%

Walory przyrodnicze, zieleń miejska

Na terenie Koła są ok. 34 ha terenów zielonych, w tym cztery parki. Cechuje je bogata fauna i flora. Są doskonałym miejscem wypoczynku dla mieszkańców miasta i jego gości. Największym parkiem jest Park 600-lecia, który ma powierzchnię 11 ha. Występuje w nim wiele odmian roślin, m.in.: klon jawor, jarząb pospolity, morwa biała, dąb szypułkowy,kasztanowiec biały. Na terenie parku znajdują się dwa zbiorniki wodne. Park im. Stanisława Moniuszki zajmuje 4 ha i jest najstarszym w mieście, sięgającym XIX wieku. W skład drzewostanu wchodzą m.in. klony, wiązy, topole, kasztanowce i dwa pomnikowe dęby szypułkowe.

Oprócz tego istnieją w Kole dwa inne, mniejsze parki: im J. Słowackiego i tzw. Lasek Komunalny. W planach jest powstanie kolejnych, które mają być ulokowane w okolicach ulic: Sejmikowej, Asnyka oraz Dąbrowskiego.

W okresie kilku lat na terenie gminy zostały zinwentaryzowane, uporządkowane i zrewitalizowane wszystkie parki miejskie (w tym roku będzie ostatni – Lasek Komunalny). Na terenie gminy wykonano szereg nowych założeń zieleni, również nasadzenia i uzupełnienia drzew w pasach drogowych.

Pomniki przyrody w Polsce są to cenne, wyróżniające się obiekty przyrody ożywionej i nieożywionej o szczególnej wartości pod względem naukowym, historycznym, krajobrazowym.

Pomniki przyrody w mieście Kole:

1. Wiąz syberyjski (ul. Sienkiewicza/ul. Freudenreicha)
2. Dąb szypułkowy (Park Moniuszki-ul. 3 Maja) – 2 sztuki
3. Dąb szypułkowy (ul. Harcerska) – 2 sztuki
4. Platan klonolistny (ul. Kajki)
5. Klon polny (ul. Toruńska/ul. Broniewskiego)

Krajobraz Koła i okolic związany jest z doliną rzeki Warty, która na terenie Ziemi Kolskiej ma charakter dojrzałej rzeki nizinnej z licznymi starorzeczami, stanowiącymi pozostałość po meandrującej niegdyś rzece.

Poniżej Koła dolina Warty ma układ południkowy. W okolicach ujścia rzeki Ner wykorzystuje Pradolinę Warszawsko-Berlińską i raptownie skręca na zachód, zmieniając układ na równoleżnikowy. Dolina środkowej Warty tworzy swoisty „zielony korytarz”, jest miejscem występowania wielu rzadkich i ginących gatunków ptaków wodno-błotnych, np.: sieweczka rzeczna i obrożna, rybitwa zwyczajna i białoczelna, rycyk oraz batalion, rożeniec i dubelt. Najbardziej charakterystycznym dla Doliny Warty jest bocian biały, osiągający tu ponadprzeciętne zagęszczenie, objęty Cyklicznym Monitoringiem Liczebności i Rozmieszczenia w skali całego kontynentu.

Łączna liczba stwierdzonych gatunków ptaków wynosi 214, z tego 154 to lęgowe i prawdopodobnie lęgowe. Corocznie lista ta powiększa się o kilka kolejnych gatunków. Przedstawione wyniki obrazują, że tereny znajdujące się w okolicach Koła mają szczególną wartość przyrodniczą.

Różnorodność siedlisk w dolinie rzeki Warty stwarza wyśmienite warunki dla występowania wielu gatunków ssaków, począwszy od drobnych owadożernych, a skończywszy na jeleniowatych. Samo miasto Koło jest dobrym miejscem żerowania dla jedynej grupy ssaków aktywnie latających – nietoperzy. Cieplejsze centrum miasta oraz dostatek różnorodnych schronień na strychach i w piwnicach zachęca nietoperze do osiedlania się, często bez wiedzy ludzi. Wszystkie 9 gatunków nietoperzy występujących w całej Polsce można spotkać w Kole i jego okolicach. Do najpospolitszych należą: gacek brunatny, mroczek późny i borowiec wielki. Zdarzają się także prawdziwe rzadkości, jak choćby mroczek pozłocisty i mroczek posrebrzany – gatunki uznawane za zagrożone wyginięciem w wielu krajach Europy. Spośród innych ssaków owadożernych żyjących w pobliżu człowieka, częstymi gośćmi ogrodów i sadów są jeże oraz krety.

„Zielona Dolina” jest dość licznie reprezentowana przez gryzonie, chociaż z uwagi na skryty tryb życia zazwyczaj nie są zbyt często zauważane. Najlepiej znanym gatunkiem w tej grupie jest wiewiórka, którą możemy spotkać w najbliższej okolicy, szczególnie w okresie jesiennym. Poza nią w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka zamieszkują, przynajmniej okresowo, nornica ruda, mysz leśna i domowa oraz szczur wędrowny. Na otwartych terenach nadrzecznych najliczniej występują nornik zwyczajny oraz karczownik ziemno-wodny, który buduje kopce bardzo podobne do krecich.

Ze środowiskiem wodnym związane są również piżmak i nutria – oba gatunki są uciekinierami z ferm hodowlanych, które bardzo dobrze zaaklimatyzowały się w naszych warunkach, oraz bóbr – nasz największy gryzoń osiągający wagę niekiedy nawet ponad 20 kilogramów. W ostatnich latach coraz częściej można obserwować ślady jego żerowania w pobliżu przyczółków kolskich mostów. Z wodą związana jest wydra, niegdyś nad Wartą pospolita, a ostatnio powracająca na dawniej zajmowane tereny, oraz norka amerykańska – kolejny gatunek sprowadzony do Europy w celach hodowlanych, który uciekł z niewoli i stał się trwałym elementem krajowej przyrody. Spośród ssaków drapieżnych spotykanych w pobliżu ludzkich osiedli na uwagę zasługują kuna domowa – coraz rzadszy mieszkaniec strychów, gronostaj i łasica łaska. Na peryferiach Koła sąsiadujących z terenami otwartymi można zobaczyć lisa, a także dzika, sarnę, rzadziej jelenia oraz występującego tu przechodnio łosia. W tych samych miejscach występują zające i dzikie króliki.

Spośród płazów występują dość pospolicie żaby „zielone”, do których należą żaby jeziorkowa, śmieszka i wodna, będąca w istocie mieszańcem dwóch pierwszych gatunków, oraz „brązowe” – moczarowa i trawna oraz ropuchy szara i zielona. Ponadto występują tu grzebiuszka ziemna i traszka zwyczajna. Coraz rzadziej spotkać można kumaka nizinnego i rzekotkę drzewną. Do najrzadziej występujących płazów zaliczają się ropucha paskówka i traszka grzebieniasta. Wszystkie gatunki płazów podlegają całkowitej ochronie i zabijanie ich, lub choćby przetrzymywanie w domowych akwariach, jest zabronione.

Gady reprezentowane są przez skromniejszą liczbę gatunków, głównie ze względu na niedostatek dogodnych miejsc do rozrodu, które zostały zajęte przez człowieka pod budownictwo. Niemniej jednak istnieje całkiem spora szansa napotkania w okolicach Koła jaszczurki zwinki, padalca, często mylonego z wężem, choć to również jaszczurka, tylko beznoga oraz zaskrońca. Bardzo rzadkimi gadami są jaszczurka żyworodna i jedyny w krajowej faunie wąż jadowity – żmija zygzakowata, które w okolicach Koła występują bardzo nielicznie na pojedynczych stanowiskach.

Uwzględniając mozaikę siedlisk i różnic wilgotności podłoża w obrębie doliny Warty możemy się spodziewać występowania m.in.: łęgów wierzbowych i topolowych (najżyźniejszych i najbardziej zagrożonych wyginięciem siedlisk leśnych Europy), łęgów olszowo-jesionowych, różnych odmian olsów, wydm z murawami napiaskowymi, borów suchych oraz łąk i wilgotnych pastwisk.

Bogactwo przyrody jest tak duże, a gatunki tu występujące na tyle rzadkie, że wszelkie wielkoprzestrzenne waloryzacje przyrodnicze opracowywane w skali kraju lub kontynentu, wskazują na dolinę środkowej Warty jako obszar o znaczeniu międzynarodowym.

Wieloletnie badania i obserwacje znalazły odzwierciedlenie w programach takich jak: Natura 2000 – obowiązujący w Unii Europejskiej system ochrony wybranych elementów przyrody, najważniejszych z punktu widzenia całej Europy, ECONET- Polska (Krajowa sieć ekologiczna) – jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, ESOCh (Ekologiczny System Obszarów Chronionych), CORINE (Baza danych programu CORINE). Efekt tych prac to fakt, że miasto Koło znajduje się na obszarze węzła ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym, którego częścią jest „Zielona Dolina”.

Obecnie większość obszarów pradoliny Warty zajmują tereny otwarte, głównie łąki i wilgotne pastwiska, na których nierzadko można spotkać storczyki. Wśród nich storczyka szerokolistnego i lipiennika Loesela. Ciekawostką może być też to, że coraz rzadziej spotykana jest purchawica olbrzymia, jadalny grzyb z rodziny purchawkowatych, dorastający do średnicy 1 m.

Dominują tu także gatunki dobrze znoszące wysoki poziom wód gruntowych, okresowe zalewanie i niezbyt intensywny wypas zwierząt gospodarskich. W zależności od natężenia działania wymienionych czynników odlesione tereny zajmowane są przez łąki wyczyńcowe, śmiałkowe, kaczeńcowe i niekiedy ziołoroślowe, a w okolicach Dobrowa i Trzęśniewa także rzadkie już dziś tzw. „gęsie pastwiska”. Obniżenia terenu pozostające pod wodą przez dłuższy czas zajmują różnego rodzaju zbiorowiska rdestów i uczepów oraz turzycowicka i szuwary składające się głównie z turzycy zaostrzonej, mozgi, pałki szerokolistnej. Spotkać tu można również: okreżnicę bagienną i skupiska skrzypów.

W obrębie starorzeczy występują gatunki typowe dla wód stojących, np. powszechnie nazywane „ liliami wodnymi” grążel żółty, grzybienie białe i północne oraz osoka aleosowata tzw. „wodny kaktus” i dywany z żabiścieku pływającego. Nieco rzadziej występuje tu: bobrek trójlistkowy oraz czermień błotna. Na piaszczystych wydmach możemy spotkać: szczotlichę siwą, kocanki piaskowe, oraz rzadkiego śniedka baldaszkowatego.

Gatunki tu wymienione są tylko niewielkim wycinkiem z bogactwa występującej w dolinie rzeki Warty flory, w odniesieniu do okolic Koła. Do zasługujących na wyróżnienia można dodać jeszcze: lilię złotogłów, widłaki; jałowcowaty i gwiaździsty, sasanki; otwarta i łąkowa, gnidosza błotnego i rozesłanego, kropidło piszczałkowate, zamokrzycę ryżową, ponikło igłowate, starzec błotny, oczeret Tabernemontana oraz wiele innych. Ogromna większość z tych gatunków jest objęta ochrona gatunkową, bądź znajduje się na „czerwonej liście roślin zagrożonych i ginących”.

Podstawowym zagrożeniem, zarówno dla roślin, jak i całych siedlisk jest obecnie odcięcie od corocznych wylewów Warty.  Izolacja w postaci tamy w Jeziorsku jest czynnikiem nienaturalnym, o skutkach trudnych do oceny.

Dolina Warty w okolicach Koła to siedlisko łęgów wierzbowych i topolowych – najżyźniejszych i najbardziej zagrożonych wyginięciem siedlisk leśnych Europy. Uwzględniając mozaikę siedlisk i różnice wilgotności podłoża w obrębie doliny Warty możemy się spodziewać występowania także łęgów olszowo-jesionowych, na terenach zabagnionych – różnych odmian olsów,  a na wydmach – muraw napiaskowych i borów suchych. Pozostałością po lasach są pojedyncze drzewa lub kępy wierzb i topól oraz zarośla budowane głównie przez wierzby: białą, wiciową, kruchą, i uszatą, topole czarną i rzadziej białodrzew oraz dąb szypułkowy, porastające gdzieniegdzie jeszcze brzegi rzek lub rozrzucone wśród łąk.

Ochrona środowiska

Nowe przepisy w sposób zupełnie odmienny uregulowały zasady gospodarowania odpadami komunalnymi. W wyniku zmiany przepisów gmina uzyskała prawo własności nad częścią odpadów komunalnych oraz odpowiedzialność za zagospodarowanie  tych odpadów. Wprowadzenie nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi w Kole wynika ze zmian obowiązującego prawa, tzn. ustawy z dnia 1 lipca 2011r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 152 poz. 897), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2012 r.

Ważnym elementem wprowadzenia nowego systemu gospodarowania odpadami jest selektywna segregacja odpadów komunalnych u źródła, prowadzona już w gospodarstwach domowych.

Najpowszechniejszym i najbardziej uciążliwym zanieczyszczeniem środowiska na terenach zurbanizowanych jest hałas, którego źródłem są środki komunikacji i transportu oraz przemysłu. Na podstawie wieloletnich badań wynika, że klimat akustyczny na obszarze miasta Koła ulega systematycznemu pogorszeniu. Dopuszczalne poziomy hałasu przekroczone są na terenach wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych, a szczególnie przy obwodnicy miasta na trasie Poznań-Warszawa. Odcinek linii kolejowej E-20 Poznań-Warszawa stanowi uciążliwość dla mieszkańców budynków położonych w bliskiej odległości od trasy kolejowej.

Występujące na terenie miasta źródła zanieczyszczeń z uwagi na rodzaj wprowadzonych do środowiska zanieczyszczeń, podzielić można na dwie podstawowe grupy powodujące wysoką oraz niską emisję. Źródła emisji wysokiej to z reguły zakłady przemysłowe (m.in. Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.). Źródła emisji niskiej to przede wszystkim małe kotłownie, piece indywidualnych gospodarstw domowych, szlaki komunikacyjne itp., które najczęściej w ogóle lub w stopniu nie zadawalającym wyposażone są w reduktory zanieczyszczeń.

Pod względem terytorialnym największe ilości zanieczyszczeń przemysłowych wprowadza się dotychczas do środowiska w przemysłowej dzielnicy miasta Koła. Również najwyższe stężenie zanieczyszczeń w powietrzu notowane jest w tej dzielnicy.

Zanieczyszczenie i ochrona wód

Usytuowanie miasta Koło sprawia, że stan czystości rzeki Warty przepływającej przez miasto Koło uzależniony jest w dużym stopniu od źródeł zanieczyszczeń znajdujących się poza granicami miasta. Największym “dostawcą ścieków” jest w dalszym ciągu rzeka Ner, niosąca ścieki z Łódzkiej Aglomeracji Miejskiej.

Podstawowy kierunek działania w ochronie wód to w przypadku miasta Koła rozbudowa i modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków m.in. poprzez wprowadzenie procesu usuwania związków. Jest to oczyszczalnia typu mechaniczno-biologicznego z zastosowaniem środków chemicznych. Inne zadanie to budowa kanalizacji sanitarnej w tych rejonach miasta, gdzie jest jeszcze możliwość odprowadzenia ścieków do miejskiej oczyszczalni.

Gmina miejska Koło w przeciągu 10 lat wybudowała 10 separatorów odprowadzających wody deszczowe, prowadzi stały monitoring rowów odprowadzających wody deszczowe z terenu miasta, dąży do tego, aby jak najwięcej mieszkańców korzystało z kanalizacji miejskiej. W gminie prowadzony jest rejestr zbiorników bezodpływowych oraz oczyszczalni przydomowych. Gmina sprawuje również kontrolę nad prawidłowym rozliczaniem się z opłat za wody deszczowe i roztopowe z terenów utwardzonych. We współpracy z Polskim Związkiem Wędkarskim dla poprawy rybostanu oraz atrakcyjności zbiorników wodnych znajdujących się na terenie gminy dokonano zarybień.

Ujęcie wody dla miasta Koła wraz ze stacją uzdatniania zlokalizowane jest w centrum miasta, na prawobrzeżnym tarasie zalewowym rzeki Warty. Woda pobierana jest z 4 studni głębinowych, a oprócz tego istnieje 5 otworów studziennych-rezerwowych o wydajności 110 m3/h każdy. Zdolność poboru wody surowej wynosi 530 m3/h , tj. 12 720 m3/dobę. Natomiast dobowa zdolność technologiczna wynosi 10 560 m3. Woda pobrana ze studni jest w 100% uzdatniona.

Należy stwierdzić, że w porównaniu do lat ubiegłych nastąpiła pewna poprawa w niektórych badanych wskaźnikach zanieczyszczeń (dotyczy to grupy wskaźników fizykochemicznych). W mieście nie występuje deficyt wody.

W oparciu o zapisy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt ( Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002, z późn. zm. ) corocznie opracowuje się Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie miasta Koła , który w drodze uchwały zostaje przyjęty przez Radę Miejską i wprowadzony do stosowania. Zgodnie z założeniami Programu prowadzona jest akcja bezpłatnego czipowania psów.  Ponadto gmina prowadzi bieżące odławianie bezpańskich psów, które zostają umieszczone w punkcie przechowywania zwierząt, gdzie czekają na adopcje, albo w schronisku. Wszystkie odłowione zwierzęta objęte są stałą opieką weterynaryjną sprawowaną przez przychodnię dla zwierząt, z którą gmina ma podpisaną umowę. W bieżącym roku gmina prowadzi również szeroko rozwinięta akcję adopcyjną , która przynosi pozytywne wyniki. Ogłoszenia o adopcji cyklicznie ukazują się w regionalnej prasie, na stronie internetowej Urzędu Miejskiego, na tablicach ogłoszeń oraz na facebooku. Rada Miejska podjęła też uchwałę zwalniającą z opłat za posiadanie psa te osoby, które zaadoptują bezdomne zwierzęta utrzymywane na koszt miasta.

Oprócz wymienionych powyżej działań, gmina prowadzi szereg akcji proekologicznych. Corocznie uczestniczy w akcjach: „Dzień Ziemi’, „Sprzątanie Świata”, „Dzień bez samochodu” czy „Kwitnące wakacje”. Pracownicy Urzędu Miejskiego w Kole prowadzą prelekcje w szkołach, przedszkolach czy ośrodkach kultury na tematy związane z ekologią i ochroną środowiska. W związku z tym drukowane są również foldery dydaktyczne edukujące mieszkańców gminy, na przykład jak segregować odpady, że nie należy spalać śmieci, informujące o zbiórkach zużytych opon, elektrośmieci itp., przybliżające tematykę Obszarów Natura 2000 i ochronę przyrody, co należy zrobić w przypadku konieczności wycinki drzewa.

Każdego roku gmina przeprowadza eliminacje do olimpiady ekologicznej. Dodatkowo samorząd jest współorganizatorem olimpiady ekologiczno-przyrodniczej dla dzieci z klas szkół podstawowych.

Gmina współpracuje również ze stowarzyszeniami, m.in. z Kolskim Towarzystwem Przyrodniczym. Efektem tej współpracy jest powstanie 3 szlaków rowerowych w okolicach Koła o łącznej długości ok. 250 km, umożliwiających poznanie najpiękniejszych i najbardziej wartościowych pod względem przyrodniczym i kulturowym fragmentów regionu. Ponadto utworzono szlak pieszo-rowerowy „Szlakiem poniemieckich bunkrów” oraz szlak pieszy ,,Szlakiem kolskich zabytków” wraz z tablicami informacyjnymi. Na temat umocnień poniemieckich i polskich z okolic Koła i zabytków znajdujących się na terenie miasta powstały również publikacje w formie folderów. Dzięki dalszej współpracy z Kolskim Towarzystwem Przyrodniczym gmina miejska Koło utworzyła ścieżkę dydaktyczno –przyrodniczą „Dolina rzeki Warty-Natura 2000” wraz z tablicami informacyjnymi.

Tradycją w gminie stały się przedstawienia teatralne edukacyjno-ekologiczne odbywające się wiosną i jesienią w Miejskim Domu Kultury. Zawodowi aktorzy przybliżają uczniom klas I – III szkół podstawowych tematykę m.in. dbania o przyrodę i segregacji odpadów, Zwraca się uwagę, aby nie zaśmiecać lasów i rzek. Edukacja prowadzona od najmłodszego pokolenia to ekologiczna inwestycja w przyszłość.

Cykl o ochronie środowiska w gminach powstaje pod patronatem Miejskiego Zakładu Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Koninie