Do tej pory nie doczekaliśmy się odpowiedzi na pytania zadane na podstawie Prawa prasowego, a skierowane do Andrzej Operacza, wójta gminy Skulsk. Ich treść była następująca: ,,W kontekście wystąpienia pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli dotyczącego udzielania ulg podatkowych oraz egzekwowania zaległości podatkowych w latach 2007 – 2009, proszę o udzielenie odpowiedzi, jakie działania naprawcze zostały wdrożone? Ile w roku 2010 było decyzji o umorzeniu podatków lokalnych, na jaką kwotę?” Ponieważ są to kwestie istotne ze społecznego punktu widzenia, swoje pytania ponawiamy publicznie. Tym bardziej jest to ważne, że wójt Skulska jest związany z Towarzystwem Samorządowym, organizacją, która podkreśla znaczenie jawności i jakości życia samorządowego.

Poniżej prezentujemy treść pisma Najwyższej Izby Kontroli, Delegatura w Poznaniu, skierowanego 1 czerwca 2010 r. do Antoniego Klonowskiego, wójta gminy Skulsk:

,,Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 ze zm.), zwanej dalej „ustawą o NIK“, Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu przeprowadziła w Urzędzie Gminy w Skulsku, zwanym dalej „Urzędem“ kontrolę w zakresie stosowania ulg podatkowych przez organy gminy oraz skuteczności egzekwowania zaległości podatkowych w latach 2007-2009. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokóle kontroli podpisanym w dniu 21 maja 2010 r., Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawyo NIK, przekazuje Panu Wójtowi niniejsze WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Najwyższa Izba Kontroli ocenia negatywnie działalność Urzędu w zakresie udzielania ulg podatkowych oraz egzekwowania zaległości podatkowych, w latach 2007-2009. Podstawę sformułowania powyższej oceny ogólnej stanowiły następujące oceny cząstkowe:

1. W okresie objętym kontrolą dochody budżetowe Gminy wzrosły z 11.944,2 tys. zł do 14.354,2 tys. zł (tj. o 20,2%), przy równoczesnym spadku dochodów własnych, odpowiednio z 2.759,9 tys. zł do 2.704,8 tys. zł (tj. o 2%), w tym zwłaszcza dochodów z tytułu podatków objętych kontrolą: od nieruchomości, rolnego oraz od środków transportowych, z 900,4 tys. zł do 814,9 tys. zł (tj. o 9,5%). Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że w latach 2007-2009 udział podatków objętych niniejszą kontrolą zmniejszył się zarówno w dochodach ogółem o 1,8% (z 7,5% do 5,7%), jak i w dochodach własnych o 4,3% (z 23,1% do 18,8%).

W latach 2007-2009 obowiązywało siedem uchwał podatkowych Rady Gminy, z czego sześć dotyczyło ustalenia lub zmiany wysokości stawek podatkowych, a jedna zwolnień w podatku od nieruchomości. Zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, wszystkie ww. uchwały podatkowe zostały terminowo przedłożone Wojewodzie Wielkopolskiemu i ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego, co NIK ocenia pozytywnie.

2. Na skutek obniżenia przez Radę Gminy górnych stawek podatku od nieruchomości i podatku od środków transportowych, na podstawie art. 5 ust. 1 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych oraz spadku ceny skupu żyta, przyjmowanej do obliczania podatku rolnego, na podstawie art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym, podatki naliczone w latach 2007-2009 były niższe o kwotę 1.526,3 tys. zł. W okresie objętym kontrolą Rada Gminy wprowadziła również zwolnienia uznaniowe w podatku od nieruchomości, na podstawie art. 7 ust. 3 ustawyo podatkach i opłatach lokalnych,w łącznej wysokości 291,1 tys. zł. Skutkiem ww. zmian stawek podatkowych oraz zwolnień uznaniowych, było zmniejszenie w latach 2007-2009 dochodów Gminy o kwotę 1.817,4 tys. zł, która stanowiła 4,5% w stosunku do wykonania dochodów budżetowych ogółem i 71,2% do wykonania dochodów z tytułu podatków objętych kontrolą.

Ponadto niepodjęcie przez Radę Gminy Skulsk uchwały w sprawie wprowadzenia opłaty prolongacyjnej z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia terminu płatności (art. 57 § 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa – zwanej dalej „Ordynacją podatkową”) świadczy, zdaniem NIK, o niepełnym wykorzystywaniu narzędzia, jakie daje jednostkom samorządu terytorialnego ww. przepis w celu umożliwienia poszerzenia katalogu źródeł pozyskiwania dochodów własnych.

3. W latach 2007-2009 wydano 371 decyzji o udzieleniu ulg podatkowych na łączną kwotę 202,1 tys. zł, w tym: 272 decyzje o umorzeniu w całości lub w części zaległości podatkowych w kwocie 163,3 tys. zł i 99 decyzji o rozłożeniu na raty lub odroczeniu terminu płatności podatków oraz zaległości podatkowych w wysokości 38,8 tys. zł.

Najwyższa Izba Kontroli ocenia negatywnie dokumentowanie postępowań w sprawie ulg podatkowych. Ustalono, że 224 decyzje na kwotę 50.052,07 zł (82,4% decyzji) o umorzeniu zaległości podatkowych i 31 decyzji w wysokości 12.517,29 zł (31,3% decyzji) o rozłożeniu na raty lub odroczeniu terminu płatności podatków oraz zaległości podatkowych, zostały wydane bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, niezbędnego dla właściwego ustalenia stanu faktycznego sprawy. Wymóg taki wynikał z art. 187 §1 Ordynacji podatkowej .

Najwyższa Izba Kontroli ocenia negatywnie terminowość wydawania decyzji w sprawie ulg podatkowych oraz wywiązywanie się organu podatkowego z ustawowych obowiązków wynikających z niedotrzymania terminu wydania tych decyzji. Stwierdzono, że 86 decyzji o umorzeniu zaległości podatkowych, w tym 32 dotyczące podatku od nieruchomości, 50 dotyczących podatku rolnego, cztery podatku od środków transportowych oraz jedna o udzieleniu ulgi z tytułu nabycia gruntów, zostały wydane po upływie terminu określonego w art. 139 §1 Ordynacji podatkowej, od 2 do 253 dni. Pomimo tego, organ podatkowy nie zawiadomił stron o niezałatwieniu sprawy w wymaganym terminie, a także nie podał przyczyn niedotrzymania tego terminu oraz nie wskazał nowego terminu załatwienia sprawy, tj. naruszył obowiązek określony w art. 140 §1 Ordynacji podatkowej.

W wyniku kontroli stwierdzono, że 13 decyzji o umorzeniu zaległości w podatku rolnym na łączną kwotę 1.683,60 zł wydano niezgodne z art. 67a §1 pkt 3 Ordynacji podatkowej, przez umorzenie nie ujętych we wniosku zaległości podatkowych lub całkowicie bez wniosku podatnika. W kolejnych ośmiu decyzjach o rozłożeniu na raty lub odroczeniu terminu płatności zaległości z tytułu podatku rolnego oraz w jednej decyzji o rozłożeniu na raty zaległości w podatku od środków transportowych (nr 17/09 z dnia 8 czerwca 2009 r.), nie uwzględniono kwoty odsetek za zwłokę, co było niezgodne z wymogami określonymi w art. 67a §1 pkt 2 Ordynacji podatkowej. Ponadto, jedna z 24 wydanych decyzji w sprawie udzielenia ulgi z tytułu nabycia gruntów (z dnia 21 września 2007 r.) dotycząca zwolnienia z podatku rolnego, została wydana na okres pięć lat i miesiąc, co stanowiło naruszenie art. 12 ust. 1 pkt 4 i ust. 3 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym, który stanowi, że okres zwolnienia wynosi 5 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca po miesiącu w którym nastąpiło wymienione w tym przepisie zdarzenie.

4. Zaległości z tytułu podatków objętych kontrolą wzrosły z 234,4 tys. zł, wg stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. do 390,7 tys. zł na koniec 2009 r., tj o 66,7%, z czego 269,3 tys. zł (68,9%) stanowiły zaległości w podatku od nieruchomości, 63 tys. zł (16,1%) zaległości w podatku rolnym oraz 58,4 tys. zł (15%) zaległości w podatku od środków transportowych.

Najwyższa Izba Kontroli ocenia negatywnie działania Urzędu związanez egzekwowaniem ww. zaległości podatkowych. Wysyłane podatnikom upomnienia (od jednego do dziesięciu) wzywające do zapłaty zaległych podatków, a także prowadzona przez Urząd ewidencja tych upomnień, były niezgodne ze wzorami określonymi w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ponadto, upomnienia wysłano po upływie terminu określonego zarządzeniem nr 6/2006 Wójta Gminy z dnia 27 października 2006 r. w sprawie instrukcji regulujących gospodarkę finansową gminy.

Za szczególnie naganne uznać należy, zdaniem NIK, zaniechanie wystawiania tytułów wykonawczych w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W okresie objętym kontrolą wystawiono zaledwie 114 tytułów wykonawczych na łączną kwotę 21,9 tys. zł, z czego 110 na kwotę 21,8 tys. zł wystawiono w 2007 r. oraz cztery tytuły w 2008 r. na kwotę 0,1 tys. zł, natomiast w 2009 r. nie wystawiono żadnego tytułu wykonawczego.

Do zakończenia kontroli nie wystawiono tytułów wykonawczych w celu wszczęcia egzekucji administracyjnej należności budżetowych z tytułu niezapłaconych, objętych kontrolą podatków, na łączną kwotę 254.621,22 zł (wraz z należnymi odsetkami za zwłokę).

Z ustaleń kontroli wynika, że odstąpienie od działań egzekucyjnych doprowadziło do przedawnienia zaległości w podatkach objętych kontrolą w łącznej kwocie 8.434,10 zł oraz odsetek za zwłokę w wysokości 7.264,45 zł. Wobec zaległości podatkowych stosowano również praktykę wysyłania tytułów wykonawczych do właściwych urzędów skarbowych tuż przed upływem terminu przedawnienia, np. wobec dwóch podatników zalegających z zapłatą podatku rolnego za 2002 r. wysłano tytuły wykonawcze dopiero w dniu 10 grudnia 2007 r. (termin przedawnienia upływał z dniem 31 grudnia 2007 r.), a wobec jednego podatnika, posiadającego zaległości w podatku rolnym za 2003 r., wysłano tytuł wykonawczy w dniu 19 listopada 2008 r. (termin przedawnienia upływał z dniem 31 grudnia 2008 r.) W ww. przypadkach urząd skarbowy wydał postanowienie o odmowie wszczęcia egzekucji, zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, w związku z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Urząd nie wykonał wniosku przekazanego w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu nr WK-0911/18/2008 z dnia 18 sierpnia 2008 r., zalecającego wysłanie upomnień do podatników zalegających z zapłatą podatku od środków transportowych oraz wystawienie tytułów wykonawczych, zgodnie z §5 ust. 1 ww. rozporządzenia MF z dnia 22 listopada 2002 r., co NIK ocenia negatywnie.

Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, Najwyższa Izba Kontroli wnosi o:

1. Przestrzeganie obowiązujących zasad i terminów określonych przepisami Ordynacji podatkowej przy prowadzeniu postępowań podatkowych oraz wydawaniu decyzji w sprawie udzielenia ulg.

2. Podjęcie działań mających na celu bieżące monitorowanie zaległości podatkowych, skrócenie terminów wystawiania upomnień i tytułów wykonawczych oraz naliczanie odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych, a także niedopuszczanie do przedawnienia zaległości podatkowych.

3. Sporządzanie upomnień wzywających do zapłaty zaległych podatków oraz prowadzenie ewidencji tych upomnień, według obowiązujących wzorów.

Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Wójta, w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do dyrektora Delegatury NIK w Poznaniu umotywowanych zastrzeżeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyżej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.”