Sierpień jest dla Polaków miesiącem szczególnym, związanym z licznymi rocznicami naszej historii. Jedną z tych rocznic jest bez wątpienia rocznica bitwy pod Warszawą 1920 roku.

W wyniku I wojny światowej Polska odzyskała niepodległość po 123 latach niewoli. Jednak za suwerenność i wolność miała zapłacić jeszcze wysoką cenę krwi swoich synów i córek. Rosja Radziecka, dążąc do podboju państw europejskich, przystąpiła w roku 1919 do konfrontacji z odrodzoną Rzeczpospolitą Polską. Po efektownej kampanii kijowskiej 1920 wojsko polskie zmuszone było do ustawicznego odwrotu aż pod bramy Warszawy. Tutaj, korzystając z nieporozumień w armii bolszewickiej, nastąpiło kontruderzenie znad Wieprza, które odwróciło losy wojny, doprowadzając bezpośrednio do uratowania Warszawy, a w dalszej perspektywie do podpisania pokoju w roku 1921 w Rydze.

Z terenów naszego powiatu bardzo wiele osób uczestniczyło w zmaganiach wojny polsko-bolszewickiej. Bardzo wiele z tych osób oddało swoje życie za Polskę. Pamięć o tych bohaterach była bardzo żywa w okresie II Rzeczpospolitej. Przejawem tego było wystawianie licznych tablic pamiątkowych i pomników. Jedną z takich tablic można spotkać na murach kościoła p.w. Marii Magdaleny w Sompolnie.

Tablica została ufundowana przez społeczeństwo Sompolna na 10. rocznicę Cudu nad Wisłą. Na górnej części tablicy znajduję się wyrzeźbiony Krzyż Virtuti Militarii. Na dolnej części znajduję się lista poległych mieszkańców Sompolna z lat 1918-1920.

W roku 1934 Wojskowe Biuro Historyczne wydało publikację, pt. Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Znajdują się w niej informacje o osobach z tablicy pamiątkowej w Sompolnie.

Mieszkańcy z okolic Sompolna brali udział w walkach obronnych m.in. w składzie V batalionu kolejowego. Został on utworzony we wrześniu 1919 roku z kompanii zajętej przy budowie kolejki Sompolno-Jabłonka, z 2 kompanii kolejowych Armii generała Hallera oraz kompanii kolejowej utworzonej przez dowództwo frontu Litewsko-Białoruskiego. Baon przeszedł całą wojnę polsko-bolszewicką, walcząc m.in. w czasie ofensywy na Kijów 1920 roku. W czasie odwrotu na linię Wisły został przerzucony na linię warszawa-Toruń, biorąc udział w obronie Włocławka (źródło: Dodatek Ilustrowany do ,, Żołnierza Wielkopolskiego”, 11.09.1922, R.3, nr. 21, s. 16-18).

Do osób, które prawdopodobnie zginęły podczas wojny z lat 1918-1921 należy również Jan Barc. Został on pochowany przy drewnianej kaplicy z roku 1732 pod wezwaniem św. Hieronima, którą okoliczna ludność nazywa kościółkiem na Puszczy. Na grobie ś.p. Jana Barca widnieje tabliczka z informacją, że jest on ofiarą wojny i zmarł w roku 1919.

W wielu domach zachowały się pamiątki z tamtego okresu. Najczęściej są to zdjęcia członków rodziny, którzy walczyli wówczas za Polskę. Tragiczne wydarzenia z czasów II wojny światowej przyćmiły dokonania tych dzielnych żołnierzy odradzającej się Polski. Warto jednak poszukać i odkryć tę, już trochę niestety zapomnianą, historię naszej Ojczyzny, w której mieli swój udział mieszkańcy naszej ziemi.

Krzysztof Żabierek

Bibliografia:
Dodatek Ilustrowany do ,, Żołnierza Wielkopolskiego” , 1922, R. III, nr.21.
,, Żołnierz Wielkopolski” 1924, R.5, nr.28.
Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920, Warszawa 1934.

Ilustracja:
Odznaka 5 Baonu Wojsk Kolejowych